Zmiany, ale w jakim kierunku?

W ostatnią środę, 24 lutego na Wydziale Nauk Społecznych UG odbyło się organizowane przez KN „Penitentia" oraz Naukowe Koło Socjologiczne „Socjokolektiv" spotkanie poświęcone planom reformy szkolnictwa wyższego w Polsce. 

Do udziału w spotkaniu zaproszeni zostali prof. Jerzy Błażejowski, kierownik Katedry Chemii Fizycznej na Wydziale Chemii UG, Przewodniczący Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego poprzedniej kadencji dr Wojciech Zieliński, wicedyrektor Instytutu Filozofii, Socjologii i Dziennikarstwa Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Gdańskiego oraz mgr Magdalena Prusinowska, pedagog, przedstawicielka KN „Na Styku" działającego przy Instytucie Pedagogiki WNS UG.

Podstawą do dyskusji nad zmianami w funkcjonowaniu szkolnictwa wyższego w Polsce był dokument „Założenia do nowelizacji ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym oraz ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki" z 2009 roku. W dokumencie tym między innymi zakłada się zmiany w sposobie zarządzania uczelniami, przechodzeniu ścieżki naukowej oraz te dotyczące bezpośrednio studentów (kwestia pomocy materialnej, zawierania umów między uczelnią a studentem itd.).

Po krótkim wstępie moderującego debatę dr Arkadiusza Peiserta dotyczącym konieczności przeprowadzenia zmian w szkolnictwie wyższym w Polsce padło pierwsze pytanie o wady i zalety wprowadzenia modelu menadżerskiego, czyli między innymi wyboru rektora uczelni w drodze konkursu, a nie jak dotychczas demokratycznych wyborów oraz otwarcie się uniwersytetu na otoczenie społeczno-biznesowe. Jak pierwsza głos zabrała mgr Magdalena Prusinowska zdecydowanie przeciwna takiemu rozwiązaniu, której zdaniem doprowadziłoby to do komercjalizacji uczelni i zaprzepaszczenia demokratycznych idei uniwersyteckich. Podobnego zdania (zresztą nie tylko w tej kwestii, ale we wszystkich pozostałych) był dr Wojciech Zieliński, dla którego wprowadzenie modelu menadżerskiego byłoby równoznaczne ze zmianą Uniwersytetu w przedsiębiorstwo.

Zupełnie inaczej sprawę nowego modelu zarządzania uczelni przedstawił prof. Jerzy Błażejowski. Już na wstępie swojej wypowiedzi zaznaczył wyraźną różnicę pomiędzy dwiema sferami na uniwersytecie: sferą władztwa (czyli tym wszystkim, co związane jest ze ścieżką kształcenia, badaniami naukowymi itd.) oraz sferą zarządzania (czyli pozyskiwania i dystrybucji środków finansowych). Wyraźne rozdzielenie tych dwóch obszarów - czyli z jednej strony pełna autonomia dla uczelni w kwestii kształcenia i z drugiej strony powierzenie zarządzania finansami tak dużej i skomplikowanej placówki jaką jest uniwersytet przygotowanemu menadżerowi, pozwoliłoby na sprawniejsze funkcjonowanie uczelni. W pełni zgadzam się z prof. Błażejowskim - wystarczy spojrzeć na przykład szpitali. Duża część z tych, które były zarządzane przez lekarzy, a nie menadżerów popadły w kłopoty finansowe. Wprowadzenie menadżerów przygotowanych do zarządzania finansami nie sprawiło, że w szpitalach przestano leczyć pacjentów - wręcz przeciwnie, bo udało się wyjść z długów i zabezpieczyć finansowo placówkę. Podobnie jest w przypadku uczelni.

Otwarcie uczelni na środowisko biznesowo-społeczne również w moim przekonaniu nie jest zagrożeniem, jak twierdziła mgr Prusinowska i dr Zieliński (choć słusznie zauważył on, że może to prowadzić do pewnych patologii - w takim wypadku jednak należałoby wprowadzić odpowiednie mechanizmy, które by temu zapobiegały lub przynajmniej szybko wykrywały wszelkie nieprawidłowości). Takie otwarcie się na przykład Uniwersytetu Gdańskiego na otaczające środowisko nastąpiło między innymi poprzez podpisanie z wieloma podmiotami gospodarczymi (również prywatnymi) umów, na mocy których studenci mogą odbywać w tych jednostkach praktyki. Kolejnym etapem integracji uczelni ze środowiskiem społeczno-biznesowym powinno być (w jakieś mierze już jest) prowadzenie wspólnych badań, przy czym oczywiście o tym, czego będą one dotyczyły powinien decydować uniwersytet w porozumieniu z zewnętrznym podmiotem gospodarczym czy instytucjonalnym - nie na odwrót.

Jeden z obecnych na spotkaniu studentów zauważył, że na przykład w Niemczech wiele kierunków zostało zamkniętych, ponieważ duże koncerny (zatrudniające tysiące pracowników) nie potrzebowały już specjalistów z danych dziedzin. „Czy taka sytuacja nie będzie miała miejsce w Polsce?" - pytał. „Czy nie będzie tak, że to instytucje zewnętrzne będą decydowały o tym, jakie kierunku są a jakie nie są opłacalne?".

W odpowiedzi na te wątpliwości prof. Błażejowski podkreślił, że po pierwsze kierunki ścisłe i techniczne są mocno wspierane przez rząd (program kierunków zamawianych), nie zlikwidowane zostaną również kierunki humanistyczne (choć zostanie zmniejszona liczba studentów kształcących się na nich), ponieważ popyt na nie jest i jeszcze długo będzie bardzo duży. Autonomia uczelni nie doprowadzi również do sytuacji, w której to podmioty zewnętrzne będą decydowały o tym, jakie kierunki są opłacalne.

Oczywiście w debacie dotyczącej szkolnictwa wyższego nie mogło zabraknąć kwestii systemu bolońskiego. Mgr Prusinowska i dr Zieliński przekonywali, że fakt iż system boloński został wprowadzony w niektórych państwach Europy nie świadczy o tym, że jest to rozwiązanie słuszne. Zachęcali bardziej do próby szukania własnej, polskiej ścieżki reformy kształcenia niekoniecznie oglądając się wzorce zachodnie. Prof. Błażejowski bronił systemu bolońskiego twierdząc, że wycofanie się Polski z jego wprowadzenia doprowadziłoby do marginalizacji naszego kraju w Europie Zachodniej w kwestii szkolnictwa wyższego (polskie dyplomy mogłyby nie być uznawanymi na Zachodzie).

Dyskusję zakończył dr Peisert stwierdzając, że reforma szkolnictwa wyższego w Polsce jest absolutną koniecznością. Zaznaczył również, że choć proponowane rozwiązania są pewnym kierunkowskazem, jeżeli chodzi o przyszłe działania to jednak wciąż wymagają konsultacji i poprawek.

Jedno jest pewne - zmiany są koniecznie, ponieważ bez nich szkolnictwo wyższe w Polsce pozostanie daleko w tyle za zachodnioeuropejskim. I najwięcej stracą na tym studenci.

Justyna Sudakowska
justyna.sudakowska@dlastudenta.pl